W społeczeństwie, w którym większość osób nadal decyduje się na ślub kościelny, kwestia rozwodu może budzić sporo wątpliwości. O ile zakończenie małżeństwa w rozumieniu prawnym jest jasne, o tyle kwestia uzyskania rozwodu kościelnego jest wyjątkowo złożona. Warto zaznaczyć, że w Kościele katolickim nie istnieje pojęcie rozwodu w klasycznym rozumieniu. Prawo kanoniczne przewiduje jednak pewne procedury, które pozwalają na stwierdzenie nieważności małżeństwa.
Czy można wziąć rozwód kościelny?
„Co Bóg złączył, człowiek niech nie rozdziela” – choć słowa te budzą szczególne emocje w trakcie zawierania ślubu kościelnego, jednocześnie mogą być one niezwykle problematyczne dla osób, które chcą zakończyć związek małżeński. Okazuje się bowiem, że z punktu widzenia Kościoła człowiek – włącznie ze świeckim sędzią – rzeczywiście nie ma możliwości zakończenia katolickiego związku małżeńskiego.
Małżeństwo, zgodnie z nauką Kościoła, traktowane jest jako sakrament, podobnie jak Chrzest, Bierzmowanie czy Pierwsza Komunia Święta. Jak wiadomo, sakramenty przyjmowane są na całe życie i nie ma możliwości wycofania się z nich z żadnej przyczyny oprócz śmierci. Tak samo wygląda to, jeśli chodzi o sakrament małżeństwa. W świetle prawa kanonicznego istnieje jedynie możliwość stwierdzenia nieważności małżeństwa, co może być w pewnym sensie tożsame z rozwodem cywilnym.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że zasady działania sądu kościelnego nie są w żaden sposób związane z prawem krajowym. Sprawy kościelne rozpatrywane są na podstawie prawa kanonicznego. Zatem rozwód cywilny nie jest tożsamy i nie powoduje unieważnienia małżeństwa zawartego w Kościele i odwrotnie. Ma to wpływ na wiele spraw powiązanych z kwestią rozpadu małżeństwa, jak na przykład podział majątku czy zmiana nazwiska po rozwodzie.
Jak dostać rozwód kościelny? Powody i pytania
Aby mogło dojść do stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego, należy podjąć odpowiednie kroki. W pierwszym kroku jeden lub oboje małżonków powinni zgłosić w kurii tzw. skargę małżeńską. W tym celu warto zgłosić się do kancelarii kanonicznej. W Polsce można skorzystać z pomocy prawnika kościelnego. Adwokat kościelny może reprezentować małżonków w sprawie związanej z unieważnieniem małżeństwa czy doradzić, jeśli chodzi o warunki rozwodu kościelnego. Z pewnością jest to odpowiednie rozwiązanie dla osób, które nie wiedzą, w jaki sposób mogą unieważnić taki związek.
Po sporządzeniu skargi powodowej, która jest swego rodzaju odpowiednikiem pozwu rozwodowego, należy przekazać ją do sądu biskupiego. Po stworzeniu dekretu, ustalone zostają przesłanki procesowe. W trakcie procesu zbierane są dowody, następuje przesłuchanie małżonków, a także świadków. Wszystko to ma na celu ustalenie, czy rzeczywiście istnieją przesłanki do tego, aby małżeństwo zostało unieważnione.
Wiele osób zastanawia się, jakie pytania mogą pojawić się w trakcie takiego przesłuchania. Z reguły dotyczą one tego, jak wyglądała cała znajomość, od momentu poznania i narzeczeństwa, aż po okoliczności zawarcia małżeństwa. Pytania dotyczą także samego kryzysu, tego, jak wyglądał związek, a także istotnych kwestii, związanych z posiadaniem przez parę małoletnich dzieci. Zadane pytania mogą dotyczyć podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich. Jeśli chodzi o to, czego nie robić w trakcie rozwodu, warto kierować się zasadami znajdującymi zastosowanie także w przypadku spraw cywilnych.
W ostatnim kroku następuje wydanie wyroku. Sąd kościelny również składa się z dwóch instancji, a zatem – w przypadku decyzji odmownej – małżonkowie mogą zdecydować się na apelację. Co ważne, jeśli już w pierwszej instancji małżeństwo zostanie unieważnione, obrońca węzła małżeńskiego złoży apelację. Dopiero po powtórzeniu wyroku stwierdzającego nieważność małżeństwa przez sąd drugiej instancji małżeństwo zostanie unieważnione całkowicie, co pozwoli na zawarcie kolejnego ślubu kościelnego przez strony. Jeśli nie dojdzie do unieważnienia takiego związku, osoby te nie będą mogły nigdy więcej zawrzeć małżeństwa kościelnego.
Ile kosztuje i ile trwa rozwód kościelny?
Nie powinno być zaskoczeniem, że procedura unieważnienia małżeństwa jest czasochłonna. Jak możemy przeczytać w Kodeksie prawa kanonicznego, proces w pierwszej instancji może trwać maksymalnie rok. W drugiej instancji natomiast czas jego trwania nie może przekroczyć sześciu miesięcy. To oznacza, że uzyskanie pełnego rozwodu kościelnego może zająć nie więcej niż półtora roku. Warto wziąć pod uwagę kwestię tego, ile trwa rozwód kościelny, najlepiej już na etapie składania pozwu rozwodowego w sądzie.
Ile kosztuje rozwód kościelny? Przyjmuje się, że koszt może sięgnąć ok. 2500 zł. Jeśli konieczne okaże się skorzystanie z opinii biegłego, będzie to wiązało się z dodatkowymi kosztami. Osoby, które zdecydują się na skorzystanie z usług prawnika kościelnego, także powinny liczyć się z kosztem wynagrodzenia takiej osoby.
Rozwód kościelny a nieważność małżeństwa kościelnego
Choć większość osób używa określenia “rozwód kościelny”, należy mieć świadomość, że tak naprawdę nie istnieje pojęcie rozwodu kościelnego. Nawet jeśli zgodnie z wolą jednego z małżonków sąd orzeknie, że związek małżeński został zakończony, nie będzie to miało wpływu na sytuację małżonków w prawie kanonicznym. Zgodnie z nim małżeństwo ślubuje się na dobre i na złe, jest nierozerwalne.
Prawo kanoniczne przewiduje natomiast instytucje unieważnienia małżeństwa. Oznacza to, że powszechnie stosowany termin “rozwód kościelny” oznacza właśnie stwierdzenie nieważności małżeństwa. Jeśli sąd kościelny podejmie decyzję o nieważności małżeństwa, partnerzy mogą zdecydować się na kolejny ślub kościelny.
Co może być przesłanką unieważnienia małżeństwa kościelnego?
Przesłanką do unieważnienia sakramentu małżeństwa może być każda okoliczność, która wskazuje, że małżeństwo nie zostało zawarte w sposób ważny według prawa kanonicznego. Kiedy można dostać rozwód kościelny? Wśród najczęstszych powodów unieważnienia małżeństwa można wymienić:
- wady umowy małżeńskiej,
- wady obrzędu,
- wiek (14 lat dla kobiety, 16 lat dla mężczyzny),
- pokrewieństwo (niedopuszczalne są małżeństwa pomiędzy krewnymi do czwartego stopnia w linii bocznej),
- powinowactwo,
- różna wiara,
- impotencja,
- wieczysty publiczny ślub czystości,
- podstęp,
- powód natury psychicznej.
Istnieje też tzw. małżeństwo niedopełnione, dyspensa od małżeństwa zawartego, a niedopełnionego w dzisiejszych czasach zachodzi bardzo rzadko. Zgodnie z Kan. 1698 § 1 tylko Stolica Apostolska rozpoznaje fakt niedopełnienia małżeństwa i istnienie słusznej przyczyny udzielenia dyspensy. Taka dyspensa udzielana jest przez samego Papieża.
Nie ma wątpliwości co do tego, że stwierdzenie nieważności małżeństwa jest skomplikowanym procesem. Przed podjęciem jakichkolwiek kroków, mających na celu unieważnienie małżeństwa kościelnego, warto zdecydować się na rozmowę z adwokatem od rozwodów w Gdańsku. Zapewni on wsparcie nie tylko w przypadku rozwodu cywilnego, ale też kościelnego.