Niegodność dziedziczenia

Nie zawsze osoba, której według ustawy czy testamentu przysługuje spadek, rzeczywiście go otrzyma. Czasami dopuszczenie jej do dziedziczenia może być w „odczuciu” niesprawiedliwe albo wręcz niemoralne. Wówczas może zostać taka osoba uznana za niegodną dziedziczenia i odsunięta od spadku. Niegodność dziedziczenia to kolejna z możliwości, przewidzianych przepisami prawa spadkowego, ingerencji w krąg spadkobierców. W poniższym wpisie wyjaśnimy czym jest owa niegodność, kto jest niegodny dziedziczenia, jak ją stwierdzić oraz jakie są skutki niegodności dziedziczenia. Nasza Kancelaria specjalizuje się w prawie spadkowym w Gdańsku. Zapraszamy również do naszych pozostałych wpisów na temat spraw spadkowych: KOSZTY POGRZEBU A SPADEK KTO MOŻE WNIEŚĆ WNIOSEK O STWIERDZENIE NABYCIA SPADKU?

Kodeks cywilny w art. 928 wprowadził instytucję niegodności dziedziczenia wyliczając w sposób enumeratywny jej przesłanki. Celem tej instytucji jest niedopuszczenie do sytuacji, w której niektóre osoby dziedziczyłby po spadkodawcy. O kim mowa? O działających przeciwko spadkodawcy, w sposób naruszający jego swobodę przy sporządzaniu testamentu lub działających przeciwko sporządzonemu już testamentowi.

Zgodnie z art. 928 k.c. aby spadkobierca został uznany za niegodnego dziedziczenia musi:

W przypadku umyślnego ciężkiego przestępstwa spadkobiercę można uznać za niegodnego dziedziczenia. Przy czym to do sądu należy ocena, czy dane przestępstwo uzna za ciężkie. Ważne jest, że przesłanka ta będzie się odnosiła nie tylko do przestępstw przeciwko osobie spadkodawcy, lecz również tych popełnionych przeciwko jego mieniu.

Spadkobierca może chcieć wpłynąć na sporządzenie testamentu na swoją korzyść. Albo wręcz przeciwnie – powstrzymać spadkodawcę przed odwołaniem korzystnego do siebie testamentu albo sprawić, by testament niekorzystny odwołał. W takim wypadku może na przykład wykorzystać brak świadomości spadkodawcy i nakłonić go do wprowadzenia korzystnych dla siebie postanowień. Podstęp może polegać także na świadomym przekazaniu osobie sporządzającej testament nieprawdziwych informacji czy wykorzystania jego niewiedzy co do prawa.

Podobnie niegodność dziedziczenia zachodzić będzie, gdy spadkodawca groźbą wpłynął na treść testamentu – na przykład zagroził spadkodawcy, że zrobi krzywdę jemu lub jego bliskim, jeśli ten nie sporządzi testamentu o określonej treści.

Istnieje testament, który jest niekorzystny dla spadkobiercy z różnych powodów. Być może znajduje się w nim zapis o wydziedziczeniu, które pozbawi spadkobiercy prawa do jakiejkolwiek części spadku, w tym prawa do zachowku. Albo w testamencie przewidziano dla spadkobiercy mniejszą część niż ta, którą otrzymałby, gdyby w grę wchodziło dziedziczenie ustawowe. Wówczas taka osoba może ukryć lub zniszczyć testament, zamiast wpływać na spadkodawcę poprzez groźbę lub podstęp.

Za niegodnego dziedziczenia może zostać uznany każdy spadkobierca. Również ten uprawiony do zachowku. Nawet jeżeli w danej sprawie osoba nie jest powołana do dziedziczenia lub nawet nie otrzymała zapisu.

Niegodność dziedziczenia należy stwierdzić poprzez przeprowadzenie odpowiedniego postępowania przed sądem. Koniecznym jest więc wniesienie powództwa do sądu z odpowiednim żądaniem. Osobą uprawnioną do wniesienia powództwa o uznanie spadkobiercy za niegodnego może być każdy, kto ma w tym interes. Z żądaniem takim może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.

WAŻNE! Termin roczny, o którym mowa biegnie odrębnie dla każdego zainteresowanego. Natomiast termin 3-letni trzeba liczyć od chwili otwarcia spadku. Rozpoczyna on swój bieg niezależnie od tego, czy ktokolwiek z zainteresowanych osób wie o przyczynie nieważności.

WAŻNE! Zgodnie z art. 930 Kodeksu cywilnego nie można uznać za niegodnego spadkobiercę, któremu spadkodawca przebaczył. Spadkodawca może zdecydować, czy pomimo nagannego czynu, spadkobierca odziedziczy po nim. Przebaczenie może być wyrażone w dowolnej formie, ale w sposób dorozumiany.

Skutkiem uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia jest wyłączenie go od dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.