Zadatkiem określamy zastrzeżenie umowne, które strony umieszczają celem umocnienia stosunku umownego. Zgodnie z nim jedna ze stron umowy wręcza drugiej najczęściej określoną sumę pieniężną, świadczenie to może mieć również postać rzeczową.
W art. 394 kodeksu cywilnego czytamy, że w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy oznacza, że gdy jedna ze stron nie wykona umowy – druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od niej odstąpić. Wówczas, jeśli otrzymała zadatek może go zachować, natomiast jeżeli sama go dała, ma prawo żądać sumy DWUKROTNIE wyższej. Zapraszamy do wpisu na temat POSTĘPOWANIE NAKAZOWE, który jest przydatny przy np. odzyskiwaniu zadatku.
Co dalej z zadatkiem? Czy pieniądze „przepadną”?
W momencie przystąpienia do wykonania umowy następuje zaliczenie zadatku na poczet należnego świadczenia. W sytuacji kiedy charakter tego świadczenia bądź postać danego zadatku na to nie pozwalają – zadatek ulega zwrotowi.
Nie jest to jednak jedyna sytuacja kiedy uiszczony zadatek do nas wróci.
W sytuacji rozwiązania umowy lub braku jej wykonania wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności lub kiedy ponoszą ją obie strony zadatek ulega zwrotowi oraz co najistotniejsze obowiązek zapłaty zadatku w podwójnej wysokości odpada.
Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby strony umowy inaczej postanowiły.
Sprawdź naszą ofertę: Obsługa prawna firm
Zadatek a zaliczka
Podobieństwa pomiędzy zaliczką a zadatkiem są tak duże, że nierzadko mylimy je ze sobą albo nawet uważamy je za tożsame.
Najprościej zauważyć różnicę z punktu widzenia konsekwencji związanych z niewykonaniem należnego świadczenia, któremu towarzyszą.
Zadatek z założenia ma chronić obie strony umowy, jego wysokość to zwykle 10-20% pełnej kwoty lub ekwiwalentu rzeczowego tej kwoty, którą w przyszłości mamy zapłacić. Jednak nigdzie nie zostało to uregulowane, dopuszczalne jest nawet ustalenie zadatku w wysokości ponad 50% wartość pełnego świadczenia, którego umowa dotyczy.
Taka dowolność stanowi realizację zasady swobody umów, którą ustawodawca sformułował w art. 3531 KC, w brzmieniu:
Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania,
byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku,
ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Mając na uwadze powyższe – strony mogą dowolnie określić wysokość zadatku, ale powinny kierować się „zdrowym rozsądkiem”.
Instytucja zaliczki, przeciwnie od zadatku, nie została uregulowana w kodeksie cywilnym. Pomocne w jej przypadku są uregulowania dotyczące umów wzajemnych. Zaliczka stanowi składową pełnej sumy jaką w konsekwencji poniesiemy w związku z towarem bądź usługą, której umowa dotyczy. Nie stanowi ona zabezpieczenia. W odróżnieniu od zadatku, zaliczka zawsze podlega zwrotowi. Nie może ulec przepadkowi, nie można też żądać kwoty dwukrotnie wyższej.
Nie będzie miał znaczenia powód, dla którego umowa nie doszła do skutku, ani która ze stron zawiniła.
Natomiast w przypadku realizacji umowy nabywca będzie zobowiązany tylko dopłacić pozostałą część pełnej kwoty.
Ani zadatek, ani zaliczka nie mogą wynosić 100% wartości przedmiotu umowy.
Zawierając umowę warto doprecyzować zapis dotyczący zadatku bądź zaliczki. Nieścisłości w tym zakresie mogą skutkować sporem pomiędzy stronami, który nierzadko zaprowadzi je do sali sądowej.