Postępowanie spadkowe może być niezwykle skomplikowane – szczególnie wtedy, kiedy potencjalni spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia w kwestii dziedziczenia. Jeśli uważasz, że przysługuje Ci spadek po niedawno zmarłym krewnym, koniecznie poznaj najważniejsze terminy w postępowaniu spadkowym. Dowiesz się również, jakie dokumenty mogą być niezbędne w tego typu sprawie.
Czym jest i na czym polega postępowanie spadkowe?
Postępowanie spadkowe obejmuje szereg wszystkich czynności prawnych związanych z uzyskaniem tytułu do masy spadkowej. Przeprowadzenie takiego postępowania jest niezbędne zarówno w przypadku dziedziczenia testamentowego, jak i ustawowego. Proces związany z postępowaniem spadkowym został szczegółowo opisany w Kodeksie Cywilnym.
Całe postępowanie obejmuje kilka etapów – od otwarcia spadku aż po jego rozdysponowanie pomiędzy spadkobierców. Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, postępowanie takie może odbyć się u notariusza lub w sądzie. To, który sposób będzie najlepszy w danym przypadku, zależy między innymi od stopnia skomplikowania sprawy oraz od tego, czy pojawiają się wątpliwości związane z tym, jak ma wyglądać dziedziczenie.
Wnioskodawca i uczestnicy postępowania spadkowego – kim są?
Wnioskodawcą w postępowaniu spadkowym jest osoba, która składa do sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku lub dział spadku. Najczęściej jest to spadkobierca, choć równie dobrze może być to wierzyciel spadkodawcy lub inna osoba mająca interes prawny w ustaleniu kręgu spadkobierców.
Uczestnikami postępowania spadkowego są wszystkie osoby, które mogą mieć prawo do spadku, czyli spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także inne osoby, których prawa mogą być związane z rozstrzygnięciem sprawy, na przykład wierzyciele spadku. Wszyscy uczestnicy postępowania mają prawo do przedstawienia swoich stanowisk i dowodów, co pozwala na prawidłowe ustalenie podziału spadku.
Czy notariusz może przeprowadzić postępowanie spadkowe?
Tak, zgodnie z prawem postępowanie spadkowe może zostać przeprowadzone u notariusza. Jest to bardzo dobra alternatywa do postępowania sądowego i warto zdecydować się na nią w sytuacji, kiedy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do tego, w jaki sposób ma przebiegać dziedziczenie, a także wtedy, kiedy spadkodawca pozostawił testament – przy czym musi on być ważny i niepodważalny.
W sytuacji, gdy spadkobiercy zdecydują się na skorzystanie z usług notariusza, przeprowadzi on wszystkie niezbędne czynności i sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Dokument ten stanowi formalne potwierdzenie nabycia spadku, co oznacza, że spadkobiercy będą mogli dysponować spadkiem.
Kiedy postępowanie spadkowe u notariusza, a kiedy w sądzie?
Postępowanie spadkowe w sądzie może być lepszym wyjściem, jeśli sprawa jest skomplikowana, a także wtedy, kiedy spadkobiercy nie są zgodni co do przebiegu dziedziczenia. Na taką formę postępowania warto również zdecydować się w sytuacji, kiedy spadkodawca nie sporządził testamentu. Jeśli istnieją jakiekolwiek podstawy do tego, aby testament został podważony lub unieważniony, postępowanie w sądzie będzie niezbędne.
Choć postępowanie sądowe jest bardziej czasochłonne i złożone aniżeli postępowanie spadkowe u notariusza, może to być jedyny sposób na rozwiązanie konfliktu pomiędzy spadkobiercami. W przypadku wątpliwości, co będzie korzystniejsze – postępowanie u notariusza czy w sądzie – warto skonsultować się z prawnikiem, specjalizującym się w sprawach spadkowych w Gdańsku.
Postępowanie spadkowe krok po kroku – jak wygląda?
Przebieg postępowania spadkowego w sądzie składa się z kilku etapów. W pierwszej kolejności następuje zabezpieczenie majątku spadkowego, a także ustalenie kręgu spadkobierców. Sąd rozpatruje również roszczenia wierzycieli, jeśli w danym przypadku takie występują. Ma to miejsce w sytuacji, kiedy spadkodawca pozostawił po sobie niespłacone zobowiązania.
W sytuacji, gdy podział masy spadkowej nie budzi wątpliwości, sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Jeżeli jednak to, jak ma zostać podzielony majątek nie jest jasne, sąd przeprowadzania postępowanie o dział spadku. Niejednokrotnie sprawy o dział spadku są bardzo skomplikowane, a czas ich trwania może wynieść nawet kilka lat.
Jeśli chodzi o przebieg postępowania spadkowego u notariusza, jest on o wiele mniej skomplikowany. W pierwszej kolejności notariusz sporządza protokół dziedziczenia, a spadkobiercy składają specjalne zapewnienia spadkowe. Na tej podstawie notariusz przygotowuje notarialny akt poświadczenia dziedziczenia, który daje spadkobiercom prawo do dysponowania otrzymanym spadkiem.
Kiedy należy przeprowadzić postępowanie spadkowe? Ważne terminy
Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami postępowanie spadkowe nie musi być podejmowane w ściśle ustalonym terminie. Oznacza to, że potencjalny spadkobierca może zająć się potwierdzaniem swoich spraw spadkowych nawet po upływie kilku lat od śmierci spadkodawcy.
Co ważne, nie ma tutaj znaczenia, czy spadkobierca zdecyduje się na postępowanie spadkowe w sądzie, czy u notariusza. Z pewnością jednak nie warto zwlekać z tym zbyt długo, ponieważ dokonanie formalności jest niezbędne do tego, aby dysponować otrzymanym spadkiem.
Istnieją jednak terminy, o których spadkobiercy powinni pamiętać, ponieważ ich niedotrzymanie może nieść ze sobą pewne konsekwencje.
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzucenia spadku
Spadkobierca powinien złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie do 6 miesięcy od momentu, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku. Co istotne, z prawa do odrzucenia spadku warto skorzystać w sytuacji, gdy spadkodawca był osobą zadłużoną. Istnieje bowiem ryzyko, że spadkobierca przejmie również długi zmarłego i będzie musiał spłacać jego zadłużenie.
W przypadku prostego przyjęcia spadku spadkobierca musi spłacić długi zmarłego – nawet jeśli ich łączna wartość przekracza wartość otrzymanego majątku. Alternatywą może być przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Rozwiązanie to pozwala na ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy za długi zmarłego wyłącznie do wartości otrzymanego majątku. Kluczowe jest tutaj dotrzymanie terminu sześciu miesięcy.
Termin związany z uprawnieniami do zachowku
Kolejny ważny termin dotyczy uprawnień do zachowku. Zachowek polega na tym, że osoba, która nie została uwzględniona w testamencie, może domagać się zapłaty. Dotyczy to również sytuacji, gdy osoba zmarła nie pozostawiła po sobie majątku, ponieważ rozdysponowała wszystko za życia. Przykładem może być przepisanie domu na dziecko. Termin na to, aby pozwać innych spadkobierców o zachowek, wynosi pięć lat. Nie warto jednak czekać zbyt długo, ponieważ ustalenie, co dokładnie wchodziło w skład majątku, może okazać się bardzo czasochłonne.
Ważna informacja jest taka, że termin postępowania spadkowego związanego z zachowkiem może być liczony na dwa różne sposoby. Powinny o tym wiedzieć wszystkie osoby, które zastanawiają się nad tym, w jakim terminie należy przeprowadzić niezbędne postępowanie spadkowe związane z zachowkiem.
W sytuacji, gdy spadkodawca zostawił testament, termin liczony jest od chwili otwarcia spadku i ogłoszenia testamentu. Jeżeli natomiast testament nie został sporządzony, termin naliczany jest od dnia śmierci krewnego.
Jakie dokumenty są potrzebne do postępowania spadkowego?
To, jakie dokumenty trzeba złożyć w postępowaniu spadkowym, zależy od wielu czynników. Istotne jest to, czy dziedziczenie ma odbywać się na podstawie przepisów Kodeksu Cywilnego, czy na mocy pozostawionego testamentu. Z reguły jednak pewną podstawą, jeśli chodzi o dokumenty, jest:
- odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy,
- odpis skrócony aktu urodzenia spadkobiercy (lub akt małżeństwa w przypadku zmiany nazwiska),
- testament (jeśli spadkodawca go pozostawił).
Może to być testament napisany ręcznie lub testament sporządzony u notariusza. W drugim przypadku konieczny będzie wypis z oryginału testamentu notarialnego.
Nie ma tutaj znaczenia, czy sprawy spadkowe będą prowadzone w sądzie, czy u notariusza. Podstawą w każdym przypadku są wymienione dokumenty. Jeśli niezbędne będzie przeprowadzenie postępowania o dział spadku w sądzie, konieczne może być przedstawienie dodatkowych dokumentów. To samo dotyczy spraw o niegodność dziedziczenia. Jest to więc uzależnione od toku postępowania.
Ile trwa postępowanie spadkowe u notariusza, a ile w sądzie?
Postępowanie spadkowe u notariusza to rozwiązanie odpowiednie dla osób, którym zależy na czasie. W wielu przypadkach od rozpoczęcia postępowania do momentu wydania przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia mija nie więcej niż kilka tygodni.
Jeśli chodzi o postępowanie sądowe, z reguły trwa ono znacznie dłużej. Cały proces może zająć co najmniej kilka miesięcy – a dotyczy to sytuacji, kiedy sprawa nie budzi większych wątpliwości i spadkobiercy są zgodni co do tego, jak ma przebiegać dziedziczenie. Jeśli nie ma tutaj jasności i to sąd musi określić, jak powinna zostać rozdysponowana masa spadkowa, postępowanie może wydłużyć się nawet do kilku lat.
Ile kosztuje postępowanie spadkowe?
Podobnie jak w przypadku czasu trwania postępowania spadkowego, tak i jego koszt uzależniony jest od wielu czynników – przede wszystkim od stopnia skomplikowania sprawy. Z reguły koszt sprawy spadkowej u notariusza wynosi nie więcej niż kilkaset złotych. Samo sporządzenie protokołu dziedziczenia kosztuje 100 zł, a przygotowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia – 50 zł. Otwarcie i ogłoszenie testamentu może kosztować 50 zł. Jeśli konieczne będzie przygotowanie dodatkowych dokumentów lub dopełnienie innych formalności, na przykład windykacyjnych, koszty wzrosną. Nadal jednak postępowanie spadkowe u notariusza będzie tańsze niż sprawa w sądzie.
Podstawowa opłata sądowa za złożenie wniosku o formalne stwierdzenie nabycia spadku wynosi 100 zł. Każdy spadkobierca, o ile stwierdzenie nabycia spadku ma mieć miejsce w terminie sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy, musi uiścić kwotę 100 zł tytułem opłaty sądowej od oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Koszty sądowego postępowania spadkowego wzrosną, jeśli pojawi się konieczność skorzystania z opinii biegłych (na przykład w sprawie o unieważnienie testamentu).
Dodatkowe koszty w sprawie spadkowej mogą być związane ze skorzystaniem z pomocy radcy prawnego lub adwokata. Nie należy jednak rezygnować z takiego wsparcia – sprawy spadkowe są niezwykle złożone i wiążą się z licznymi formalnościami. Doświadczony prawnik może pomóc na każdym etapie postępowania spadkowego – od złożenia wniosku aż po otrzymaniu aktu poświadczenia dziedziczenia.
W Kancelarii Temida – jako jedna z nielicznych kancelarii w Trójmieście – proponujemy również:
- ustalenie meldunku – ustalamy adres zameldowania spadkobierców, co znacząco przyspiesza rozpoznawanie sprawy spadkowej;
- ustalenie spadkobierców w linii genealogicznej – jesteśmy w stanie ustalić nawet nieznanych rodzinie spadkobierców wraz z ich adresami zameldowania, co także może usprawnić przebieg sprawy spadkowej.
Czy trzeba przeprowadzać postępowanie spadkowe?
Nawet jeśli spadkobierca majątku jest jeden i wydaje się, że kwestie dziedziczenia nie budzą żadnych wątpliwości, postępowanie spadkowe jest koniecznością. Spadkobierca nie może bowiem w pełni dysponować niektórymi przedmiotami, które wchodzą w skład spadku po zmarłym, dopóki nie otrzyma aktu poświadczenia dziedziczenia. Dotyczy to w szczególności nieruchomości, pojazdów czy udziałów w spółce z o.o. Warto więc zdecydować się na takie postępowanie, aby uzyskać pełne prawa do spadku i dysponowania nim.