O ile kwestia macierzyństwa co do zasady nie budzi żadnych wątpliwości, o tyle fakt ojcostwa nie zawsze jest pewny. Zgodnie z prawem, domniemywa się, że ojcem dziecka jest mąż matki lub były mąż matki, o ile od rozwodu nie minęło więcej niż 300 dni. Dowiedz się, na czym dokładnie polega domniemanie ojcostwa w małżeństwie i po rozwodzie.
Czym jest domniemanie ojcostwa?
Domniemanie ojcostwa polega na przyjęciu założenia, że ojcem dziecka jest aktualny mąż matki lub były mąż matki, o ile od rozwodu lub zgonu mężczyzny nie minęło więcej niż 300 dni. Dzięki temu, że przyjmuje się takie założenie, w większości przypadków mężczyźni, którzy zostali ojcami, nie muszą dokonywać żadnych dodatkowych formalności związanych z uznaniem dziecka. Problem pojawia się w sytuacji, kiedy zachodzą wątpliwości co do rzeczywistego ojcostwa. Najwięcej wątpliwości budzi domniemanie ojcostwa po rozwodzie, szczególnie jeśli małżonkowie od dawna nie mieli zbyt dobrej relacji.
W tym miejscu warto sprawdzić, co na ten temat mówią przepisy. Zgodnie z art. 85 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Domniemywa się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka, albo ten, kto był dawcą komórki rozrodczej w przypadku dziecka urodzonego w wyniku dawstwa partnerskiego w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji.
Domniemanie, o którym mowa w powyższym artykule, jest domniemaniem wzruszalnym. Oznacza to, że mężczyzna ma możliwość podjęcia obrony w tej kwestii, wykazując kilka poniższych kwestii:
- w ogóle nie współżył z matką – na przykład w okresie poczęcia przebywał w innym kraju i nie widział się z matką.
- pomimo współżycia nie doszło do poczęcia dziecka – na przykład z powodu impotencji czy bezpłodności.
Mężczyzna może jeszcze podnieść zarzut, że kobieta współżyła z innym mężczyzną w okresie koncepcyjnym oraz że bardziej prawdopodobne jest to, że to ten inny mężczyzna jest ojcem.
Kogo może dotyczyć domniemanie ojcostwa?
Wiesz już, że w sytuacji, gdy dziecko urodziło się w trakcie trwania małżeństwa lub w ciągu 300 dni od rozwodu (lub zgonu męża), następuje domniemanie ojcostwa męża matki lub byłego męża matki. Co istotne, nieco inaczej wygląda to w przypadku separacji. Jeśli dziecko urodziło się po upływie 300 dni od momentu orzeczenia separacji, nie domniemywa się, że dziecko pochodzi od męża matki. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby mężczyzna uznał dziecko, mimo że małżonkowie są w separacji.
Jak wygląda sądowe ustalenie ojcostwa?
Być może zastanawiasz się nad tym, jak właściwie wygląda sądowe ustalenie ojcostwa. W pierwszym kroku matka dziecka otrzymuje pozew, po czym ma ona czas na przedstawienie swojego stanowiska. Następnie odbywa się rozprawa sądowa, w trakcie której powód wnosi do sądu wniosek o wykonanie badań DNA. Na ich podstawie zostanie ustalone, czy jest on ojcem narodzonego dziecka. Oczywiście takie badanie można wykonać samodzielnie.
Aby wynik badania mógł zostać uwzględniony przez sąd, test należy wykonać w laboratorium akredytowanym przez PCA (Polskie Centrum Akredytacji). Daje to pewność, że badanie wykonane jest zgodnie z najwyższymi standardami. W niektórych przypadkach sąd może podjąć decyzję o skierowaniu zainteresowanych na sądowe ustalenie ojcostwa – mimo że strona posiada wyniki wykonanego prywatnie badania. Dobra wiadomość jest jednak taka, że z reguły na wynik badania czeka się zaledwie kilka dni, więc nie powoduje to istotnego wydłużenia postępowania o ustalenie ojcostwa.
Kto i kiedy może złożyć pozew o zaprzeczenie ojcostwa?
Kwestię tę również reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Pozew o zaprzeczenie ojcostwa może złożyć mężczyzna, w przypadku którego domniemywa się ojcostwo. Może to zrobić w czasie trwania małżeństwa, jeżeli jego celem jest obalenie domniemania ojcostwa. Pozew taki może również złożyć matka dziecka chcąca ustalenia ojcostwa, a także dziecko – w momencie, gdy osiągnie pełnoletność. W niektórych przypadkach na złożenie pozwu decyduje się także prokurator.
Aby zaprzeczenie ojcostwa było możliwe, należy pamiętać o dopełnieniu terminów. Mężczyzna może złożyć pozew w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od niego. Należy zrobić to nie później niż w dniu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. W każdej sprawie o domniemanie pochodzenia dziecka należy jednak brać pod uwagę dobro dziecka, także w przypadku sądowego ustalenia ojcostwa.
Jakie dowody można wykorzystać w sprawie o obalenie domniemania ojcostwa?
W sprawach o obalenie domniemania ojcostwa lub ustalenie ojcostwa można wykorzystać różne dowody, takie jak:
- dowód z grupowego badania krwi – analiza krwi pozwoli określić czy dziecko ma określone cechy krwi, których nie ma domniemany ojciec;
- dowód z układu grupowego krwi – pozwala on określić, jakie grupy krwi może mieć dziecko, a jakich mieć nie może, gdy dane są grupy krwi jego rodziców;
- dowód z polimorfizmu DNA – na podstawie badania tego kwasu można uzyskać stosunkowo pełne informacje genetyczne o pochodzeniu dziecka od danej osoby;
- inne dowody przyrodnicze, w tym dowód antropologiczny – bada on budowę ciała ludzkiego, jego kształty, proporcje.
Kodeks postępowania cywilnego nie reguluje kolejności przeprowadzania tych badań, jednakże mając na uwadze postęp medycyny, największe znaczenie i pewność ma obecnie dowód z badań DNA.
Nie rezygnuj z pomocy prawnika!
W każdej sprawie o obalenie domniemania ojcostwa lub ustalenie ojcostwa męża matki warto skorzystać z pomocy prawnika rodzinnego z Gdańska. W wielu przypadkach sprawy, szczególnie o domniemanie ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego, są bardzo skomplikowane, dlatego doświadczony prawnik może okazać się nieocenionym wsparciem. Nie ma tutaj znaczenia, czy jest to sprawa o ustalenie, czy też o zaprzeczenie ojcostwa.