Małżonków od chwili wstąpienia w związek małżeński łączy co do zasady ustawowa wspólność majątkowa. Oznacza ona, że niemal każdy przedmiot nabyty w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich wchodzi w skład ich majątku wspólnego. Warto jednak wiedzieć, że wspólność i rozdzielność majątkowa (bardzo często kojarzona z intercyzą) to nie jedyne ustroje majątkowe, jakie mają do wyboru małżonkowie. Praktyka nieustannie pokazuje mi, że wiedza w tym temacie wymaga poszerzania. Właśnie z tego powodu powstał ten wpis. Jeśli chcesz dowiedzieć się, jakie rodzaje małżeńskich ustrojów majątkowych wyszczególnia polskie prawo, czytaj dalej!
Czym w zasadzie jest małżeński ustrój majątkowy? Czyli kilka słów na temat majątku wspólnego i majątku osobistego
Małżeński ustrój majątkowy to nic innego, jak pewne zasady, które dotyczą stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami. Stanowi m.in. o tym, co dzieje się z przedmiotami majątkowymi nabytymi w trakcie małżeństwa. Reguluje również wzajemną sytuację finansową małżonków. Poza tym poszczególne ustroje małżeńskie precyzują także kwestię odpowiedzialności jednego małżonka za długi zaciągnięte przez drugiego oraz ewentualny sposób podziału majątku po rozwodzie.
Przedmiotem poszczególnych ustrojów są zasadniczo dwa rodzaje majątków:
- majątek osobisty, czyli majątek, który posiada samodzielnie każdy z małżonków. To przede wszystkim aktywa, które posiadaliśmy przed zawarciem małżeństwa;
- majątek wspólny, czyli przedmioty majątkowe nabyte (przez oboje lub jednego z małżonków) już w czasie trwania związku małżeńskiego.
Jakie rodzaje małżeńskich ustrojów majątkowych, poza ustawową wspólnością, mają do wyboru osoby zawierające związek małżeński?
Wspólność ustawowa to podstawowy ustrój majątkowy, który łączy małżonków automatycznie po zawarciu związku małżeńskiego. Ważne jest jednak to, że wcale nie trzeba przystawać na to rozwiązanie. Można wybrać inne, które będzie bardziej odpowiadało naszej sytuacji. Można zatem wyróżnić trzy rodzaje małżeńskich ustrojów majątkowych:
- pierwszy – ustrój ustawowej wspólności majątkowej,
- drugi – ustrój umowny, zawierany na podstawie intercyzy,
- trzeci – ustrój przymusowy.
Więcej informacji na ich temat poniżej.
Ustrój ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej
Główną cechą tego ustroju jest to, że przedmioty nabywane w trakcie małżeństwa należą do majątku wspólnego. Pozostałe z nich – na przykład te nabyte przez poszczególnych małżonków przed zawarciem małżeństwa lub te o charakterze osobistym (np. prawa autorskie) – będą zaliczały się na poczet majątków osobistych każdego z małżonków. W konsekwencji w tym ustroju majątkowym należy wyróżnić aż trzy majątki, tj. majątek wspólny, osobisty męża oraz osobisty żony.
Kiedy wspólność ustawowa nie powstanie z chwilą zawarcia małżeństwa?
- Jeśli małżonkowie podpisali intercyzę, czyli umowę majątkową małżeńską, która zmienia łączący ich ustrój.
- Gdy jeden z małżonków był w czasie zawarcia małżeństwa ubezwłasnowolniony lub ogłoszono jego upadłość.
Umowny ustrój majątkowy – rodzaje małżeńskich ustrojów majątkowych
Małżonkowie na mocy intercyzy zawieranej w formie aktu notarialnego mogą zmienić ustrój majątkowy, który łączy ich w chwili obecnej lub ten, który będzie ich łączył po wstąpieniu w związek małżeński. Na mocy tej umowy małżonkowie mogą ustalić między sobą następujące ustroje majątkowe:
- wspólność ustawową rozszerzoną, w wyniku której małżonkowie mogą zadecydować, że majątek, który został nabyty przez jednego z małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego, wejdzie do ich majątku wspólnego;
- wspólność ustawową ograniczoną – polega na wyłączeniu z majątku wspólnego niektórych jego składników (np. nieruchomości, którą faktycznie kupił wyłącznie jeden z małżonków w trakcie małżeństwa);
- rozdzielność majątkową – w tym ustroju majątkowym małżonkowie nie posiadają majątku wspólnego. Nie odpowiadają za długi zaciągnięte przez drugiego małżonka. Posiadają niezależne od siebie tzw. masy majątkowe. Każdy z małżonków jest właścicielem praw i przedmiotów majątkowych nabytych zarówno przed, jak i po ślubie;
- rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobku – ustój, dzięki któremu podczas rozwodu małżonkowie mogą domagać się względem siebie wyrównania dorobków. Konieczność „spłaty” dotyczy tego małżonka, który w trakcie małżeństwa zgromadził większy majątek. Wyrównania dorobków można dokonać poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej lub przeniesienie praw. Ustrój ten ma zazwyczaj zastosowanie, gdy jeden z małżonków poświęca się karierze zawodowej, a drugi gospodarstwu domowemu – np. wychowaniu dzieci.
Przeczytaj także: Intercyza w trakcie małżeństwa
Przymusowy ustrój majątkowy
Przymusowy ustrój majątkowy w każdym przypadku oznacza dla małżonków pełną rozdzielność majątkową. W odróżnieniu od pozostałych ustrojów, powstaje on na mocy orzeczenia sądu lub z mocy ustawy, na co małżonkowie nie mają wpływu. Przymusowy ustrój majątkowy obowiązuje bezwzględnie w razie wystąpienia okoliczności, z którymi ustawa łączy jego powstanie. Za przykład może posłużyć ustanowienie pomiędzy małżonkami separacji przez sąd.
Zapoznaj się z ofertą naszej Kancelarii: adwokat Gdańsk sprawy rodzinne