Zawarcie małżeństwa to jedna z najważniejszych decyzji w życiu człowieka. W polskim systemie prawnym istnieją jednak określone przeszkody, które mogą uniemożliwić zawarcie małżeństwa. Są one ustanowione w celu ochrony porządku prawnego, moralności oraz interesów jednostek i społeczeństwa. Co ważne, tego typu przeszkody określone są także w prawie kanonicznym. Dowiedz się, jakie są przeszkody w zawarciu małżeństwa.
Przeszkody małżeńskie w prawie cywilnym i kanonicznym – ile jest przeszkód do małżeństwa?
Choć ślub jest niezwykle emocjonującym wydarzeniem, należy mieć świadomość, że zawarcie związku małżeńskiego niesie ze sobą wiele poważnych konsekwencji oraz obowiązków. To jeden z powodów, dla których istnieją pewne przeszkody w zawarciu małżeństwa. Są to sytuacje, kiedy zawarcie związku małżeńskiego nie jest możliwe.
Przeszkody małżeńskie są przewidziane zarówno w prawie cywilnym, jak i kanonicznym. Co więcej, w niektórych aspektach są one zbieżne, choć oczywiście istnieją pomiędzy nimi pewne różnice. Obecnie w prawie cywilnym wyróżnia się 6 przeszkód w zawarciu małżeństwa. W prawie kanonicznym jest ich natomiast 12.
Jakie są przeszkody zawarcia małżeństwa w prawie cywilnym?
Informacja na temat tego, jakie są przeszkody zawarcia małżeństwa w prawie cywilnym, zawarta jest w Dziale I ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Aby dwie osoby mogły zawrzeć związek małżeński, nie mogą zaistnieć między nimi przeszkody zawarte w przepisach. W przeciwnym wypadku może dojść do unieważnienia małżeństwa. Mowa tu o okolicznościach rzeczowych oraz cechach osobistych. Jakie to przeszkody małżeńskie?
Przeszkoda wieku
W świetle obowiązującego w Polsce prawa, związek małżeński może zostać zawarty przez dwie osoby pełnoletnie – czyli takie, które skończyły 18 lat. W niektórych przypadkach sąd może podjąć decyzję o zezwoleniu na ślub kobiety 16-letniej. Przykładem może być sytuacja, gdy zaszła ona w ciążę, a ślub będzie miał pozytywny wpływ na całą rodzinę.
Przeszkoda ubezwłasnowolnienia
Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona nie może zawrzeć związku małżeńskiego. Co istotne, zakaz ten nie dotyczy osób, które zostały ubezwłasnowolnione częściowo.
Przeszkoda choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego
Kolejną przeszkodą w zawarciu małżeństwa może być choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy. Jeśli jednak stan osoby takiej nie jest na tyle zły, że może zagrażać małżeństwu lub przyszłemu potomstwu, a przy tym osoba taka nie jest ubezwłasnowolniona, sąd może zezwolić na zawarcie związku małżeńskiego. Tego typu przeszkody małżeńskie warto skonsultować z prawnikiem.
Przeszkoda pozostawania w związku małżeńskim
Osoba, która obecnie jest w związku małżeńskim, nie może po raz kolejny wziąć ślubu. W polskim prawie obowiązuje bowiem zasada monogamii. O unieważnienie takiego małżeństwa może wnieść każda osoba, która ma w tym interes.
Przeszkoda pokrewieństwa i powinowactwa
Ślubu nie mogą wziąć również te osoby, które są ze sobą spokrewnione w linii prostej, są rodzeństwem lub są spowinowacone w linii prostej. W pewnym sytuacjach sąd może zezwolić na małżeństwo pomiędzy osobami, które są spowinowacone. W tym przypadku ustawodawcy zależy przede wszystkim na zdrowiu przyszłego potomstwa.
Przeszkoda przysposobienia
Prawo zabrania ślubu pomiędzy osobą przysposobioną a przysposabiającą. Osoba przysposobiona jest bowiem traktowana jako dziecko przysposabiającego. Nie ma tutaj znaczenia, czy jest to przysposobienie pełne, czy może niepełne.
Jakie są przeszkody zawarcia małżeństwa w prawie kościelnym?
Jako przeszkody do zawarcia małżeństwa w prawie kanonicznym rozumie się każdą okoliczność, która – na mocy prawa Bożego lub ludzkiego – uniemożliwia zawarcie ważnego i godziwego małżeństwa. Kodeks Jana Pawła II z 1983 r. wymienia 12 przeszkód zrywających – a zatem takich, które stanowią przeszkody w sensie ścisłym i mogą prowadzić do unieważnienia małżeństwa. Co może być przesłanką unieważnienia małżeństwa kościelnego?
Przeszkoda wieku
Zgodnie z kan. 1083 §1 Kodeksu Prawa Kanonicznego, mężczyzna przed ukończeniem 16. roku życia oraz kobieta przed ukończeniem 14. roku życia nie mogą zawrzeć ważnego małżeństwa. Konferencja Episkopatu Polski podniosła te granice do 18 lat dla obu płci, dostosowując je do przepisów prawa cywilnego. Widać tutaj zbieżność z prawem cywilnym obowiązującym w Polsce – ono też reguluje przeszkody małżeńskie związane z wiekiem. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest uzyskanie dyspensy, czyli zezwolenia na wcześniejsze zawarcie małżeństwa.
Przeszkoda niemocy płciowej
Niezdolność do podjęcia współżycia małżeńskiego, zarówno absolutna, jak i względna, stanowi przeszkodę do zawarcia małżeństwa. Oznacza to, że jeśli jedna ze stron jest trwale niezdolna do podjęcia aktu małżeńskiego, małżeństwo jest nieważne. Jednym z podstawowych celów małżeństwa jest bowiem zrodzenie i wychowanie potomstwa. Tego typu przeszkody małżeńskie nie obowiązują w prawie cywilnym.
Przeszkoda węzła małżeńskiego
Kolejną przeszkodą jest sytuacja, kiedy osoba pozostająca w ważnym związku małżeńskim chce zawrzeć kolejne małżeństwo. Nie jest to możliwe. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy poprzednie małżeństwo ustało – zostało unieważnione lub stwierdzono jego nieważność.
Przeszkoda różnej religii
Małżeństwo między osobą ochrzczoną a nieochrzczoną w Kościele Katolickim jest zabronione. Przeszkoda ta ma na celu ochronę jedności wiary w małżeństwie. W przypadku uzyskania dyspensy, strona katolicka zobowiązuje się do zachowania swojej wiary oraz wychowania potomstwa w duchu katolickim.
Przeszkoda święceń
Osoby, które przyjęły święcenia kapłańskie, są zobowiązane do celibatu i nie mogą zawrzeć małżeństwa. Przeszkoda ta dotyczy zarówno diakonów i prezbiterów, jak i biskupów. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest uzyskanie dyspensy papieskiej, jednak jest to procedura skomplikowana i rzadko stosowana.
Przeszkoda ślubu
Osoby, które złożyły publiczne śluby czystości w zakonach, nie mogą zawrzeć małżeństwa bez uprzedniego zwolnienia z tych ślubów. Przeszkoda ta ma na celu ochronę zobowiązań podjętych wobec Boga i wspólnoty zakonnej. Wyjątkiem jest tutaj ślub złożony na pewien czas.
Przeszkoda uprowadzenia
Według prawa kościelnego, jeśli kobieta została uprowadzona w celu zawarcia z nią małżeństwa, takie małżeństwo jest nieważne, dopóki pozostaje ona w mocy porywacza. Przeszkoda ta ma na celu ochronę wolności i godności osoby ludzkiej. Dopiero gdy kobieta będzie wolna i znajdzie się w bezpiecznym miejscu, może wyrazić zgodę na małżeństwo.
Przeszkoda występku
Osoby, które dopuściły się zabójstwa małżonka własnego lub małżonka osoby, z którą chcą wziąć ślub, w celu zawarcia nowego małżeństwa, nie mogą go zawrzeć. Przeszkody małżeńskie związane z występkiem mają na celu potępienie ciężkiego grzechu i ochronę moralności chrześcijańskiej.
Przeszkoda pokrewieństwa
Małżeństwo między krewnymi w linii prostej oraz w linii bocznej do czwartego stopnia włącznie jest zabronione. Przeszkoda ta ma na celu zadbanie o struktury rodziny i unikanie komplikacji genetycznych, w tym również zdrowie przyszłego potomstwa. W niektórych przypadkach możliwe jest uzyskanie dyspensy, zwłaszcza w dalszych stopniach pokrewieństwa.
Przeszkoda powinowactwa
Małżeństwo z powinowatymi w linii prostej jest zabronione. Oznacza to, że nie można zawrzeć małżeństwa z teściem, teściową, pasierbem czy pasierbicą. Przeszkoda ta chroni integralność relacji rodzinnych.
Przeszkoda przyzwoitości publicznej
Przeszkoda ta powstaje w wyniku nieważnego małżeństwa po rozpoczęciu życia wspólnego, a także w przypadku życia w konkubinacie. Zgodnie z kan. 1093 KPK powoduje ona nieważność małżeństwa w pierwszym stopniu linii prostej między mężczyzną a krewnymi kobiety, i odwrotnie.
Przeszkoda pokrewieństwa prawnego
Ostatnia przeszkoda związana jest z pokrewieństwem prawnym, a zatem dotyczy adopcji. Zgodnie z kan. 1094 KPK: „Nie mogą ważnie zawrzeć małżeństwa ze sobą ci, którzy są związani pokrewieństwem prawnym powstałym z adopcji, w linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej”. A zatem nie można wziąć ślubu z adoptowanym dzieckiem lub z rodzicem adopcyjnym. Jeśli chodzi o przeszkody małżeńskie związane z pokrewieństwem prawnym, istnieją one też w prawie cywilnym.
Przeszkody w zawarciu małżeństwa pełnią istotną funkcję w systemie prawnym, chroniąc zarówno indywidualne osoby, jak i porządek prawny, przed skutkami nieprawidłowo zawartych związków. Są one wyrazem troski państwa o stabilność instytucji małżeństwa i dobro przyszłych małżonków oraz ich rodzin.
Co więcej, istnieją również jasno określone przeszkody do zawarcia małżeństwa w Kościele Katolickim. W przypadku wszelkich wątpliwości związanych z tym, czy dane osoby mogą zawrzeć związek małżeński, warto skonsultować się z adwokatem od rozwodów w Gdańsku. Świadomość tych ograniczeń pozwala bowiem uniknąć sytuacji, które mogłyby prowadzić do unieważnienia małżeństwa lub innych negatywnych konsekwencji prawnych.