Przedawnienie roszczeń to jedno z kluczowych zagadnień prawa cywilnego, które ma istotne znaczenie zarówno dla wierzycieli, jak i dłużników. W praktyce decyduje ono o tym, czy można skutecznie domagać się spełnienia świadczenia i w jakim czasie należy to zrobić. Po upływie terminu przedawnienia roszczenia odzyskanie należności staje się bowiem mało prawdopodobne.
Czym jest przedawnienie roszczeń?
Przedawnienie roszczeń to nic innego jak upływ zastrzeżonego przez ustawodawcę terminu dla dochodzenia roszczenia (świadczenia), czego skutkiem jest możliwość uchylenia się od jego zaspokojenia przez dłużnika. Innymi słowy, są to określone terminy, w których wierzyciel może dochodzić swoich praw, a po ich upływie traci tę możliwość.
Bardzo istotne jest, że przedawnieniu ulegają wyłącznie roszczenia majątkowe. Co więcej, nie wszystkie z nich, co jest bardzo ważną informacją zarówno dla wierzycieli, jak i dłużników. Istnieją bowiem wyjątki wyłączające przedawnienie określonych roszczeń majątkowych. Dla przykładu jest to roszczenie o zniesienie współwłasności. W przypadku wątpliwości dotyczących tego, czy dane roszczenie ulega przedawnieniu, warto skontaktować się z prawnikiem. Określi on również, po jakim czasie wierzyciel traci możliwość dochodzenia roszczenia.
Zgodnie z art. 117 § 2 Kodeksu Cywilnego, po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia. Można to zrobić na przykład przez oświadczenie złożone uprawnionemu lub odmowę spełnienia świadczenia po tym, jak wierzyciel wezwie do jego spełnienia.
Przeczytaj również: Zabezpieczenie roszczeń
Kto i kiedy może zarzucić przedawnienie roszczeń?
W sytuacjach spornych, w postępowaniu przed sądem, pozwany może podnieść zarzut przedawnienia. Warto to zrobić, ponieważ rozwiązanie to ma na celu przede wszystkim zapewnienie ochrony dłużnikom w sytuacji, kiedy wierzyciel przez długi czas zwleka z dochodzeniem swoich roszczeń.
Zobowiązany może zrzec się korzystania z zarzutu przedawnienia, ale jeśli zrobi to przed upływem terminu, to takie zrzeczenie będzie nieważne. Co ważne, w bardzo wyjątkowych wypadkach zarzut przedawnienia może być oceniony przez sąd jako sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Należy mieć tę świadomość, ponieważ każda tego typu sytuacja oceniana jest przez sąd w sposób indywidualny, a oparciu o sytuację zarówno wierzyciela, jak i dłużnika. Przykładem może być sytuacja, kiedy wierzyciel przez lata zmagał się z poważną chorobą, uniemożliwiającą mu podjęcie działań mających na celu odzyskanie należności.
Rodzaje roszczeń, które ulegają lub nie ulegają przedawnieniu
Ogólna zasada jest taka, że przedawnieniu ulegają wyłącznie roszczenia majątkowe. Innymi słowy, są to wszystkie te roszczenia, których wartość można określić, posługując się konkretną kwotą pieniężną. Są to między innymi długi, roszczenia wynikające z zawarcia różnego typu umów czy roszczenia pracownicze, związane z wynagrodzeniem.
Z kolei przedawnieniu nie ulegają roszczenia niemajątkowe, a zatem takie, których nie wyraża się w pieniądzu. Mogą to być na przykład o charakterze osobistym, związane z ochroną dóbr, roszczenia związane z własnością nieruchomości, wspomniane wcześniej roszczenia o zniesienie współwłasności czy zobowiązania wobec Funduszu Alimentacyjnego. Wśród innych typów roszczeń, które nie ulegają przedawnieniu, wymienić można roszczenia powstałe w wyniku zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości bądź ludobójstwa.
Standardowe i szczególne terminy przedawnienia roszczeń
Terminy przedawnienia określone są przepisami bezwzględnie obowiązującymi, co oznacza, że nie mogą być skracane, ani przedłużane przez czynność prawną. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat. Z kolei dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej termin ten wynosi trzy lata.
Koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego (zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego). Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Wtedy następuje wraz z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi terminu. Gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.
Pomoc doświadczonego adwokata od spraw gospodarczych, w zakresie obliczenia prawidłowego terminu przedawnienia, jest nieoceniona. Wynika to z faktu, że zasady przedawnienia roszczeń są niezwykle skomplikowane, a przy tym mogą być uzależnione od rodzaju roszczenia. Co więcej, skuteczne złożenie pozwu cywilnego do sądu np. o zapłatę w odpowiednim postępowaniu sądowym przez adwokata pomoże wyegzekwować wierzytelność. Z drugiej strony, prawnik może zapewnić pomoc dłużnikowi, który chce skorzystać z przedawnienia, tym samym unikając konieczności spłaty długu.
Od czego zaczyna się bieg terminu przedawnienia?
Aby precyzyjnie określić, kiedy dojdzie do przedawnienia roszczenia, należy znać moment, w którym rozpoczyna się bieg terminu przedawnienia. W tym przypadku zasady są jasne, ponieważ bieg terminu przedawnienia zazwyczaj rozpoczyna się od tego dnia, w którym roszczenie staje się wymagalne. Innymi słowy, jest to dzień, w którym wierzyciel ma prawo żądać od dłużnika spłaty roszczenia. Dobrym przykładem może być tutaj faktura. Jeśli wierzyciel nie spłaci jej w terminie, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się dzień po terminie dnia płatności.
Skutki przedawnienia roszczenia – czy przedawnione roszczenie wygasa?
Najważniejsza informacja jest taka, że przedawnione roszczenie nie wygasa. Istnieje ono w dalszym ciągu, jednak – na skutek przedawnienia – wierzyciel nie może domagać się jego spłaty z wykorzystaniem przymusu państwowego. Jeśli bowiem wierzyciel wejdzie na drogę sądową, prawdopodobnie sąd oddali powództwo. Wyjątkiem może być tutaj wystąpienie wyjątkowych okoliczności.
Tak naprawdę wierzyciel może jednak liczyć wyłącznie na dobrowolną spłatę zobowiązania przez dłużnika, jeśli roszczenie uległo już przedawnieniu. Jeśli dojdzie do takiej spłaty długu, dłużnik nie może później odwołać się od swojej decyzji – nawet jeżeli nie miał świadomości, że zobowiązanie uległo przedawnieniu.
Najczęstsze pytania o przedawnienie roszczeń
Masz wątpliwości związane z przedawnieniem roszczeń? Poniżej przygotowaliśmy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.
Czym jest przedawnienie roszczeń w prawie cywilnym?
Przedawnienie roszczeń to upływ zastrzeżonego przez ustawodawcę terminu dla dochodzenia roszczenia. Dzięki temu rozwiązaniu, po upływie określonego terminu, dłużnik może uchylić się od spłaty swojego długu.
Jakie roszczenia ulegają przedawnieniu, a które są z niego wyłączone?
Przedawnieniu ulegają przede wszystkim roszczenia majątkowe. Z kolei przedawnienie nie dotyczy roszczeń niemajątkowych, na przykład związanych z dobrami osobistymi czy zniesieniem współwłasności.
Jak długo można dochodzić roszczeń przed ich przedawnieniem?
Każdy wierzyciel powinien pilnować tego, w jakim terminie przedawni się roszczenie, odpowiednio wcześnie przystępując do czynności mających na celu egzekucję należności. Im wcześniej podjęte zostaną działania, tym lepiej, ponieważ w niektórych przypadkach postępowanie może trwać kilka miesięcy, a nawet lat. Roszczeń można dochodzić od momentu rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia, czyli od dnia po dniu, w którym powinna nastąpić spłata długu.
Czy przedawnione roszczenie wygasa całkowicie?
Nie, przedawnione roszczenie nie wygasa. Istnieje nadal, jednak wierzyciel nie może dochodzić roszczenia, korzystając z organów państwowych, takich jak sąd.
Jak można przerwać bieg przedawnienia roszczeń?
Bieg przedawnienia roszczeń może zostać przerwany między innymi przez złożenie pozwu przez wierzyciela, poprzez wszczęcie postępowania egzekucyjnego, podpisanie ugody lub uznanie długu przez dłużnika. Zgodnie z prawem, bieg przedawnienia roszczenia przerywany jest bowiem przez każdą czynność przed sądem lub odpowiednim organem, która ma na celu odzyskanie roszczenia.
Podsumowanie
Przedawnienie roszczeń jest instytucją, która z jednej strony ma chronić dłużników, z drugiej natomiast ma zachęcać wierzycieli do sprawnego dochodzenia swoich roszczeń, bez zbędnej zwłoki. Sprawna egzekucja należności niesie ze sobą wiele korzyści dla wierzyciela, dlatego nie warto odkładać jej na później – tym bardziej że w niektórych przypadkach roszczenia przedawniają się stosunkowo szybko.
W przypadku wątpliwości lub problemów z odzyskaniem roszczenia, warto zdecydować się na skorzystanie z pomocy prawnika. Określi on, która metoda dochodzenia roszczeń będzie najbardziej skuteczna i sprawdzi, po jakim czasie dane roszczenie może ulec przedawnieniu. Kiedy bowiem to nastąpi, odzyskanie należności nie będzie możliwości – z wyjątkiem sytuacji, gdy dłużnik zwróci swój dług dobrowolnie.