Umowa dożywocia to ciekawa konstrukcja prawna, uregulowana w Kodeksie cywilnym. Choć w obecnych czasach stosuje się ją coraz rzadziej, mimo wszystko odgrywa znaczącą rolę. Zwłaszcza w stosunkach rodzinnych, gdy starsze pokolenie decyduje się jeszcze za życia uregulować kwestię własności nieruchomości wchodzącej w skład majątku. Jeśli zastanawiasz się, na czym polega umowa dożywocia, kiedy warto z niej korzystać oraz jakie niesie za sobą skutki, zapraszam Cię do zapoznania się z niniejszym wpisem! Wyjaśnię w nim również, dlaczego jest ona korzystniejsza aniżeli umowa darowizny. O konsekwencjach związanych z umową darowizny w świetle roszczenia o zachowek przeczytasz w naszym wpisie: Zachowek – co to jest, komu przysługuje i jak go obliczyć?
Na czym polega umowa dożywocia?
Umowa dożywocia zasadniczo polega na przekazaniu własności nieruchomości na rzecz określonej osoby, w zamian za zagwarantowanie jej dotychczasowemu właścicielowi tzw. dożywotniego utrzymania. Z tego też względu jest to prawo o charakterze osobistym, które dodatkowo jest niezbywalne oraz nie podlega dziedziczeniu, ponieważ przysługuje konkretnej osobie. Jednak, co istotne, prawo dożywocia można ustanowić również na rzecz małżeństwa.
Z chwilą zawarcia takiej umowy zbywca nieruchomości staje się dożywotnikiem, a nabywca zobowiązanym z umowy dożywocia.
W jakiej formie należy zawrzeć umowę dożywocia?
Istotą umowy dożywocia jest przeniesienie własności nieruchomości. Każda umowa w tym przedmiocie wymaga sporządzenia jej w formie aktu notarialnego. Zatem, aby czynność prawna dokonywana w ramach tej umowy była w pełni skuteczna, należy udać się do notariusza. Wówczas sporządzi on umowę dożywocia w przewidzianej przez przepisy formie.
Jeśli potrzebujesz pomocy w zrozumieniu terminu jakim jest umowa dożywocia, zapraszamy do skontaktowania się z naszą Kancelarią prawną w Gdyni.
Umowa dożywocia i skutki jej zawarcia
Najważniejszymi skutkami, jakie niesie za sobą zawarcie umowy dożywocia, jest przeniesienie własności nieruchomości na inną osobą oraz tzw. dożywotnie utrzymanie dożywotnika, o którym wspominałam już wcześniej. Jednak co to właściwie oznacza z punktu widzenia prawa?
Co oznacza dożywotnie utrzymanie?
Dożywotnie utrzymanie to nic innego, jak zapewnienie dożywotnikowi miejsca zamieszkania (niekoniecznie na terenie należącej do niego wcześniej nieruchomości), utrzymania, opieki oraz innych świadczeń wskazanych w umowie. Strony mogą je dobrowolnie rozszerzyć. Należy jednak pamiętać, że ograniczone są one powyższymi minimalnymi wymogami, o których mówi ustawa. Zgodnie z orzecznictwem przede wszystkim należy zadbać o to, aby dożywotnik miał dostęp do światła i opału, wyżywienia oraz należy zapewnić mu pielęgnację i pomoc w razie pogorszenia się stanu zdrowia i w chorobie.
Przeczytaj również: Korzystanie z mieszkania zmarłego
Minimalne wymogi stawiane przez ustawę w zakresie umowy dożywocia
Jeśli strony w umowie nie ustalą świadczeń, jakie będą przysługiwać dożywotnikowi z tytułu umowy, przyjmuje się, że nabywca nieruchomości ma obowiązek:
- przyjąć dożywotnika jako domownika,
- dostarczyć mu wyżywienie, ubranie, mieszkanie, światło i opał,
- zapewnić odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie,
- gdy dożywotnik umrze, sprawić mu pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
Jeśli potrzebujesz rozmowy z doświadczonym prawnikiem, zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą: prawo spadkowe Gdańsk
Czy sprzęt i meble również zmieniają właściciela przy zawarciu umowy dożywocia?
Nie, dotyczy ona wyłącznie przeniesienia własności nieruchomości. Rzeczy ruchome, takie jak meble, sprzęt i inne urządzenia znajdujące się na terenie nieruchomości, co do zasady są własnością jej pierwotnego właściciela. Dopiero w momencie jego śmierci staną się częścią składową majątku spadkowego.
Czy informacja o obciążeniu nieruchomości prawem dożywocia jest jawna?
Podczas podpisywaniu aktu notarialnego dotyczącego umowy dożywocia notariusz ma obowiązek przygotować i złożyć odpowiedni wniosek o wpis do księgi wieczystej. Na jego podstawie w księdze (w dziale III) umieszcza się adnotację, która stanowi o tym, że nieruchomość jest obciążona prawem dożywocia. Z tego też względu można powiedzieć, że informacja ta jest jawna – oczywiście dla osób, które znają numery księgi wieczystej nieruchomości.
Dlaczego umowa dożywocia jest korzystniejsza niż darowizna?
W przeciwieństwie do umowy darowizny, zawarcie umowy dożywocia:
- nie pociąga za sobą konieczności zapłaty podatku od spadków i darowizn,
- nie stanowi bezpłatnego przysporzenia, które odgrywa istotną rolę podczas obliczania wysokości zachowku. Osoba uzyskująca nieruchomość w ramach umowy dożywocia nie ma obowiązku wypłacenia zachowku, co miałoby miejsce w przypadku dokonania darowizny.
Przeczytaj także: Darowizna – co to jest i jak ją odwołać?
Umowa dożywocia opodatkowana jest jedynie podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Wynosi on 2% wartości rynkowej nieruchomości. Należy go opłacić podczas dokonywania czynności prawnej, czyli podczas wizyty u notariusza.
Na czym polega umowa dożywocia? Podsumowanie
W tym artykule starałam się przedstawić możliwie jak najprościej najważniejsze kwestie związane z umową dożywocia. Choć pozornie mogą wydawać się one oczywiste, warto wiedzieć, że poza samym przeniesieniem własności nieruchomości wiąże się z wieloma obowiązkami względem dożywotnika. Warto o tym pamiętać, zwłaszcza wtedy, gdy chcemy zawrzeć tego typu umowę.