Zgodnie ze swoją literalną definicją testament to rozporządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci. Serdecznie zapraszam do lektury artykułu, z którego dowiesz się, jak unieważnić testament, który podlega wykonaniu (ponieważ spadkodawca już zmarł) oraz taki, który sporządzono, ale testator chce zmienić jego treść.
Przeczytaj także: Rodzaje testamentów i ich ważność oraz Testament allograficzny – można go sporządzić u adwokata?
Kiedy testament jest nieważny?
Artykuł 945 § 1 Kodeksu cywilnego wyszczególnia trzy okoliczności, które skutkują nieważnością testamentu. Zgodnie z nim:
Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
3) pod wpływem groźby.
Uwaga!
W tym miejscu warto również wspomnieć, że na powyższe przesłanki nieważności testamentu można się powołać w ciągu trzech lat. Termin ten liczy się od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności. Jednakże nie może to nastąpić po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.
Oznacza to zatem, że aby powołać się na wyżej wskazane okoliczności warunkujące nieważność testamentu, obowiązują nas zasadniczo dwa terminy: 3-letni – od momentu powzięcia wiadomości o zaistnieniu przyczyny nieważności ostatniej woli spadkodawcy oraz 10-letni – liczony od chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy).
Przykład z praktyki
Żona zmarłego dowiedziała się, że w chwili sporządzania testamentu jej mężowi przykładano nóż do gardła oraz dyktowano, co powinien w nim napisać. Powzięła jednak ona o tym informację dopiero po upływie 10 lat od śmierci męża. W związku z tym niestety nie będzie ona mogła wnioskować do sądu o uznanie testamentu za nieważny. Mimo że jest to dość drastyczny przykład, idealnie ukazuje istotę instytucji nieważności testamentu ugruntowanej na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.
Stan wyłączający świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli – kiedy będziemy mieli z nim do czynienia?
- Testator w chwili sporządzania testamentu obarczony był chorobą psychiczną lub umysłową, która uniemożliwiała mu świadome/swobodne rozporządzenie własnym majątkiem na wypadek śmierci.
- Testator w chwili sporządzania testamentu był pod wpływem alkoholu lub środków odurzających/substancji psychotropowych.
Działanie spadkodawcy pod wpływem błędu – co oznacza?
- Gdy testator, sporządzając testament, miał błędne wyobrażenie na temat okoliczności, które istotnie wpłynęły na jego decyzję co do treści testamentu. Na przykład: dziadek w testamencie przepisuje wnuczce swoje zabytkowe auto, ponieważ zapewniła go, że ukończyła ona studia motoryzacyjne z zakresu mechatroniki samochodowej. W tej przesłance nieważności testamentu chodzi przede wszystkim o to, że gdyby osoba sporządzająca testament nie była pod wpływem błędu, w sposób znacząco inny rozporządziłaby swoim majątkiem.
Działanie spadkodawcy pod wpływem groźby – przykład
W przypadku tej przesłanki przyjmuje się, że groźba ma bardzo szeroki zakres. Nie musi ona posiadać znamion czynu zabronionego. Wystarczy, że wpłynęła ona na spadkodawcę w taki sposób, że czuł on pewnego rodzaju przymus, aby postępować zgodnie z wolą osoby, która ją wystosowała. Groźba może dotyczyć zarówno samego testatora, jak i innego podmiotu, na przykład bliskiej mu osoby.
Inne przyczyny nieważności testamentu
- Wspólne rozporządzenie majątkiem (np. małżonków) poprzez stworzenie testamentu wspólnego. Będzie on nieważny, ponieważ w polskim prawie są one niedopuszczalne.
- Niezachowanie odpowiedniej formy testamentu – na przykład, gdy posiada on błędy: brak podpisu, nie został sporządzony własnoręcznie przez testatora czy nie posiadał on w chwili jego sporządzenia pełnej zdolności do czynności prawnych. Takich błędów może być całkiem sporo, ponieważ przepisy ustanawiają dla testamentu i jego formy konkretne wymogi. Ale jest to temat na osobny wpis.
Sporządziłem testament – jak go unieważnić?
Należy podkreślić, że unieważnienie testamentu to nie to samo, co jego odwołanie. Przede wszystkim odwołać testament może osoba sporządzająca go. Jeśli na przykład stwierdzi, że pragnie w inny sposób rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci.
Zgodnie z art. 946 Kodeksu cywilnego:
Jak unieważnić testament? Podsumowanie
Podsumowując. O ile odwołać testament testator może samodzielnie, to unieważnienie jego ostatniej woli może nastąpić wyłącznie na podstawie orzeczenia sądu wydanego w toku określonego postępowania. Aby je wszcząć, osoba mająca w tym interes powinna podnieść zarzut nieważności testamentu. Ponadto powinna ona wskazać przyczynę nieważności określoną w przepisach (np. z art. 945 Kodeksu cywilnego). Wówczas sąd zbada, czy przesłanka taka rzeczywiście zaszła i czy nie ma przeszkód ku temu, aby unieważnić testament.
Zapraszamy do zapoznania się z ofertą naszej Kancelarii: testament Gdańsk